Dz. U. 2018 poz. 1679

31 sierpnia 2018 roku ukazało się w Dzienniku Ustaw, w pozycji 1679, rozporządzenie datowane na 26 lipca br. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej. 

W skrócie - ukazała się ostatnia z nowych podstaw programowych - podstawa dla szkół branżowych po ośmioletniej szkole podstawowej, w której na szczególną uwagę zasługuje podstawa programowa fizyki (strony 83 - 88).

Zasługuje na uwagę ponieważ zawiera elementy pozwalające zindywidualizować nauczanie fizyki w tym typie szkół naszego systemu edukacji. Podstawa, jak przystało na tego rodzaju dokument, zawiera:

• cztery cele kształcenia - wymagania ogólne,
• treści nauczania - wymagania szczegółowe - pogrupowane w VI obowiązkowych obszarach (Wymagania przekrojowe, Mechanika i grawitacja, Elektryczność i magnetyzm, Ciepło, Fale, Atom i jego jądro),
• oraz obszar VII zawierający treści fakultatywne.

Część fakultatywna stanowi listę zagadnień tematycznych pogrupowanych w moduły (z 3 tematami każdy), z których w całym etapie edukacyjnym należy zrealizować co najmniej dwa. Nauczanie w ramach części fakultatywnej powinno mieć głównie charakter popularyzatorski. Sposób realizacji tematów w module fakultatywnym i określenie celów szczegółowych kształcenia w tym zakresie należy do zadań nauczyciela. Cele te powinny być skorelowane z celami kształcenia – wymaganiami ogólnymi (przekrojowymi) i stanowić sposobność do ich ugruntowania. 

Cześć obowiązkowa zaplanowana jest na około 3/4 wymiaru czasu przewidzianego na nauczanie fizyki i będzie musiała być zawarta w podręcznikach podczas, gdy pozostały czas zostanie do dyspozycji nauczycieli. Podstawa czyni zadość oczekiwaniom środowiska i umożliwia dopasowanie treści (w obrębie minimum dwóch modułów) do profilu szkoły oraz zainteresowań uczniów. Podczas realizacji części fakultatywnej należy posługiwać się informacjami pochodzącymi z analizy dowolnie wybranych przez nauczyciela materiałów źródłowych, także tekstów i filmów popularnonaukowych wykorzystując dostępne techniki informacyjno-komunikacyjne. Zaleca się także zróżnicowane formy pracy z uczniami poprzez wykorzystanie metody projektu, nauczanie przez działanie, odwróconej lekcji. Części fakultatywne należy wprowadzać w najbardziej optymalnym czasie podczas realizacji wymagań obowiązkowych.

Jestem przekonany, że to krok w dobrym kierunku i w nieodległej przyszłości także nauczanie w zakresie podstawowym w liceum i technikum będzie mogło być realizowane zgodnie z tak skonstruowaną podstawą programową.

6 kroków do przyszłości

STEM jest akronimem angielskich słów: Science, Technology, Engineering, Mathematics i jest znany w polskiej edukacji jako określenie wspólnej strategii nauczania obejmującej naukę, technologię, inżynierię i matematykę. Ze względu na szerokie znaczenia słowa Science owa nauka zwiera przedmioty przyrodnicze, czyli biologię, chemię, fizykę i geografię.

Obecnie akronim STEAM, w którym pojawiła się jeszcze litera A od angielskiego Art, czyli przedmioty artystyczne (u nas muzyka i plastyka), stanowi synonim szeroko pojętej integracji treści, umiejętności i postaw charakterystycznych dla tego, rozległego zbioru obszarów edukacji. Pod pojęciami STEM i STEAM kryje się przede wszystkim kształcenie kompetencji z wykorzystaniem treści z różnych przedmiotów, niemal wyłącznie treści kontekstowych. Nauczanie przez działanie jest istotą tak pojmowanego kształcenia.

 

 

Czy jednak nasze nowe podstawy programowe sprzyjają realizacji założeń działań edukacyjnych z pod znaku STEM czy STEAM? Zdecydowanie nie ułatwiają, a wręcz stawiają przed nauczycielami nowe wyzwania. Trzeba bowiem:

• wziąć pod uwagę, że nauczanie przedmiotowe rozpoczyna się stosunkowo wcześnie i mamy mnóstwo różnych materiałów/podręczników/ćwiczeń do różnych przedmiotów;
• sięgać nie tylko do własnej, przedmiotowej podstawy programowej, która w ocenie wielu ekspertów jest przeładowana treściami, ale także poznać i zrozumieć inne dokumenty;
• poradzić sobie ze zmianami organizacyjnymi, niepozostającymi bez wpływu na nasz - dzieci, rodziców i nauczycieli - komfort i warsztat pracy;
• zapewnić dostęp do zasobów i środków (m. in. pracowni, przyrządów, wsparcia rodziców), bez których nauczanie przez działania jest niemożliwe.

Nie oznacza to jednak, że integracja i ponadprzedmiotowość nie powinny stać się założeniami kluczowymi współczesnej szkoły. Wręcz trudno jest sobie wyobrazić jej rozwój bez takiego przedefiniowania kształcenia. By miało ono miejsce należy zrobić 6 kroków:

1. Wyłonić wspólne cele i umiejętności poznawcze.
2. Wskazać obszary "zazębiania" z innymi przedmiotami.
3. Jasno opisać metodologie w poszczególnych przedmiotach.
4. Ustalić kluczowe (niezbywalne, minimalistyczne) treści.
5. Mieć świadomość, że integrowanie jest korzystne dla ucznia.
6. Określić, dlaczego uczymy poszczególnych przedmiotów.

A potem napisać naprawdę nowe podstawy programowe!

Kontrak między uczniami i nauczycielem fizyki

Uff! Za nami pierwsze trzy tygodnie nowego roku szkolnego pełne pierwszych spotkań z Uczniami, Rodzicami, nowymi zapisami dokumentów regulujących pracę Szkoły, jednym słowem sprawami organizacyjnymi. 

W moim przypadku należy do nich także podpisanie kontraktu między nauczycielem fizyki a uczniami klas VII. Dokument podpisujemy na dwa lata trwania lekcji fizyki w szkole podstawowej. Mój kontrakt ma tylko 3 punkty i wygląda tak:

Kontrakt między klasą VII ...

a nauczycielem fizyki.

1. Podczas lekcji fizyki:

• szanujemy się wzajemnie;
• pracujemy wspólnie nad zagadnieniami związanymi z otaczającym nas światem;
• dbamy o bezpieczeństwo swoje i innych;
• zadajemy pytania i słuchamy odpowiedzi;
• notujemy w zeszycie rzeczy, które uważamy za ważne;
• sprzątamy po sobie;
• pamiętamy, że nasze zachowanie świadczy o nas.

2. Lekcje fizyki trwają tylko 45 minut, dlatego szkoda czas tracić na:

• przeszkadzanie innym;
• robienie rzeczy niezwiązanych z biegiem lekcji;
• wykorzystywanie urządzeń i materiałów niezgodnie z ich przeznaczeniem.

3. Pracując na lekcji fizyki pamiętamy, że:

• ważne wskazówki organizacyjne zajdziemy w Statucie Szkoły, przedmiotowym Systemie Oceniania oraz Regulaminie Pracowni Fizycznej;
• jesteśmy autorami naszych sukcesów i porażek;
• bez dodatkowej pracy w domu z naszych wysiłków niewiele zostanie;
• problemy są po to, by stawiać im czoła.

Uczniowie:                                                                                                               Nauczyciel:

Sądzę, że kontrakt może być, po zmianach dosłownie 4 słów, wykorzystany także na innych lekcjach w dowolnej szkole.