Śledząc dyskusję na temat nowej podstawy programowej fizyki odnoszę wrażenie, że spora część dyskutantów nie pamięta jaką funkcję spełnia w polskim systemie edukacji ten dokument (w randze rozporządzenia MEN).
Otóż, podstawa programowa fizyki jest dokumentem, który określa cele ogólne nauczania przedmiotowego i zawiera zbiór kompetencji – umiejętności, treści oraz postawy, którego opanowanie przez ucznia jest obligatoryjne na danym etapie edukacyjnym. Zapisy podstawy programowej stanowią także punkt wyjścia dla autorów programów nauczania i zostały przygotowywane tak, by możliwa była swoboda w dobrze strategii nauczania, treści uzupełniających oraz materiałów wspomagających proces nauczania – uczenia się.
Jednym z ważnych elementów materiałów wspomagających pracę nauczyciela i ucznia jest podręcznik, który podlega procedurze dopuszczenia do użytku szkolnego potwierdzającej zgodność z podstawą programową. W toku dotychczasowych reform systemu edukacji w Polsce odeszliśmy od określania jednolitych przedmiotowych programów nauczania zastępując je zapisami podstawy programowej, które z czasem stały się także zbiorem wymagań stanowiących podstawę sprawdzania osiąganych kompetencji ucznia. Dlatego też treści nauczania, oczekiwane umiejętności oraz pożądane postawy uczniów formułowane są w języku wymagań szczegółowych z wykorzystaniem czasowników operacyjnych i stanowią podstawę ustalania kryteriów ocen i wymagań egzaminacyjnych.
W początkowej fazie procesu decentralizacji elementów systemu edukacji nauczyciel fizyki jednego etapu edukacyjnego miał do wyboru nawet ponad dwadzieścia gotowych programów nauczania i zgodnych z nimi podręczników przygotowywanych przez wydawnictwa. Z czasem liczba ta uległa wyraźnemu zmniejszeniu.
Nadal, co jest niewątpliwie przejawem demokratycznego charakteru systemy edukacji, decyzja o wyborze programu nauczania przedmiotowego oraz materiałów wspomagających, w tym podręcznika pozostaje w gestii szkoły i nauczyciela. Oczywiście z punktu widzenia skutecznej realizacji założeń podstawy programowej kluczowym elementem jest program nauczania, który w spójny sposób łączy elementy wiedzy, umiejętności oraz postaw i lokuje je w konkretnym miejscu procesu nauczania – uczenia się. Między innymi za sprawą podręcznika nauczyciel realizuje zapisy podstawy programowej na konkretnej lekcji szkolnej, w określonych działaniach swoim i ucznia. Działania te są organizowane i prowadzone przez nauczycieli i to na nich spoczywa trud animowania procesów zachodzących w szkole. Oni także tworzą bądź wybierają przygotowany przez wydawców program nauczania oraz materiały wspomagające jego realizację, do których należy podręcznik. To nauczyciele i ich wybory determinują skuteczną pracę każdego systemu edukacyjnego.
Reforma edukacji, w której uczestniczymy sprawiła, że zadania stojące przed nauczycielami są wyjątkowo trudne, między innymi dlatego, że na ważne decyzje jest niewiele czasu. Podzielam nadzieję, że nauczyciela kolejny raz im sprostają. Autorzy podręczników i wydawcy, mimo niezwykle krótkiego czasu i ogromnej presji społecznej, przygotowali zróżnicowaną i profesjonalną ofertę podręczników fizyki do klasy 7 SP. Propozycje te odzwierciedlają różnorodne style nauczania i pozwalają nauczycielom, w porozumieniu z rodzicami, wybrać podręcznik sprzyjający realizacji celów edukacyjnych nowej szkoły podstawowej.
Zachęcam nauczycieli szkół podstawowych, ale także nauczycieli pozostałych etapów edukacyjnych oraz pracowników innych instytucji odpowiedzialnych za kształt systemu edukacyjnego w Polsce do pogłębionej analizy podstawy programowej, programów nauczania oraz podręczników. Róbmy to nieustannie byśmy wspólnie budowali zaufanie do szkoły i jej pracowników, a przy okazji kolejnych zmian skorzystali z doświadczeń wszystkich tworzących współczesną szkołę.
