Zaangażowanie uczniów - zaangażowanie nauczycieli

Gdy, jakiś czas temu, pisałem o zasadach nauczania zawarłem wśród nich ZASADĘ ENTUZJAZMU, która (siłą rzeczy) odzwierciedla poziom zaangażowania w działania edukacyjne. Dotyczy to na równi uczniów i nauczycieli. W literaturze znaleźć można szereg rozważań dotyczących poziomów zaangażowania uczniów, jednym z nich jest model Philipa Schlechty'y [1]. Spróbujmy skonfrontować zaangażowanie uczniów z entuzjazmem i czynnościami nauczycieli, zacznijmy jednak od przyjrzenia się bliżej podmiotowi naszych działań.

W modelu Schlechty'y wyróżniamy trzy typy zaangażowania uczniów podczas zajęć:

• poznawcze, 
• społeczno-emocjonalne, 
• behawioralne.

Podział ten koresponduje z pojęciem kompetencji, bo - nieco upraszczając - zaangażowaniu poznawczemu moglibyśmy przyporządkować aspekty wiedzy, zainteresowaniu behawioralnemu - umiejętności, a społeczno-emocjonalnymi postawy.

Poziom zaangażowania uczniów w procesy uczenia się i podejmowania za nie odpowiedzialności generuje konkretny poziom uwagi oraz aktywności podczas pojedynczych lekcji. Złożenie wszystkich tych aspektów pozwala wyróżnić pięć typów uczniowskich strategii szkolnych:

• odrzucenie (bunt) - przejawiające się całkowitym brakiem zainteresowania działaniami edukacyjnymi podczas zajęć i ich kontestowaniem, często także utrudnianiem ich realizacji przez współuczestników procesu;
• wycofanie (bierność) - manifestujące się brakiem zainteresowania działaniami edukacyjnymi podczas zajęć i niepodejmowaniem jakichkolwiek czynności wymagających wysiłku, także tych o charakterze destrukcyjnym;
• rytuał (podporządkowanie konwencji) - przejawiający się zainteresowaniem działaniami edukacyjnymi ograniczonym do tradycyjnie postrzeganych ról w relacjach nauczyciel - uczeń (także rodzic - dziecko) i wynikających z tego faktu konsekwencji, przede wszystkim o charakterze instytucjonalnym;
• strategia (uległość taktyczna) - to uczestniczenie i angażowanie się w działania edukacyjne mające korzenie w namacalnych (często łatwych do zwerbalizowania) korzyściach, któremu towarzyszy minimalizowanie liczby i zakresu działań; 
• zaangażowanie (pełny udział) - manifestujące się entuzjastycznym podejściem do działań edukacyjnych, któremu często towarzyszy podejmowanie czynności, których efekt i korzyści nie są oczywiste.

Podstawą efektywnego uczenia się jest entuzjazm ucznia manifestujący się jego zainteresowaniem i zaangażowaniem w działania edukacyjne. Jeśli obecność w szkole (także realizowana zdanie) nie towarzyszy zainteresowanie i zaangażowanie wszystkie zabiegi dydaktyczne są zwyczajnie nieskuteczne. Często jednak strategia szkolna ucznia jest odzwierciedleniem braku naszego zaangażowania, a stąd już tylko krok do niskich osiągnięć edukacyjnych. 

Zarażajmy, więc entuzjazmem! Świadomość różnorodności postaw uczniów w konfrontacji z entuzjazmem nauczyciela będącym pochodną jego zaangażowania jest moją propozycją na drogę do szkoły, w której wszystkim nam świeci zielone światło - symbol zainteresowanych i zaangażowanych.

[1] P. Schlechty, Engaging students: The next level of working on the work (2nd ed.), Jossey-Bass, San Francisco 2012