wtorek, 16 marca 2021

Słoneczny model współodpowiedzialności

Z uwagą śledzę działania związane z realizacją przedsięwzięcia OECD Future of Education and Skills 2030. To inicjatywa obejmująca moje zainteresowania zawodowe, ale przede wszystkim ogromna szansa na dobre zmiany w edukacji - w kontekście nauczania fizyki pisałem o tym jakiś czas temu. Szczególnie w trudnych czasach pandemii COVID-19 widoki na "słoneczną" przyszłość są nader potrzebne.

W takim kontekście chciałbym przybliżyć temat współodpowiedzialności wszystkich uczestników procesów nauczania-uczenia się ze efekty wspólnej pracy. Pretekstem do tych rozważań stała się lektura dokumentu poświęconego odpowiedzialności uczących się - Conceptual learning framework Students Agency for 2030.

Nie sposób nie zgodzić się ze stwierdzeniem, że świadomość odpowiedzialności za podejmowane działania edukacyjne wyraźnie zwiększa prawdopodobieństwo wykształcenia umiejętności uczenia się [1]. A to cel nadrzędny. Warto zatem uważnie przyjrzeć się fazom transformacji od postawy biernego uczestnika działań edukacyjnych do postawy aktywnego animatora tychże. Rzut oka na "słoneczny model współodpowiedzialności", szczególnie w świetle edukacji zdalnej,  może przyczynić się do wzrostu motywacji do podejmowania wysiłków edukacyjnych. Tym bardziej, że model ten został wypracowany przez uczniów-studentów [2].

ilustracja za: Conceptual learning framework Students Agency for 2030

W modelu wyróżniono 7 poziomów współodpowiedzialności:

  • 0 (Silence) - Cisza - stan, w którym ani młodzi, ani dorośli uczestnicy działań edukacyjnych nie wierzą, że uczniowie-studenci stanowią podmiot wysiłków edukacyjnych i mogą wnieść swój wkład w procesy nauczania-uczenia się. Dlatego młodzi ludzie pozostają milczący, podczas gdy dorośli generują i kierują wszystkimi inicjatywami oraz podejmują wszystkie decyzje.
  • 1 (Manipulation) - Manipulacja - sytuacja, w której dorośli wykorzystują młodych ludzi do wspierania celów i realizacji działań własnych stwarzając pozory, że inicjatywa pochodzi od uczniów-studentów.
  • 2 (Decoration) - Dekoracja - etap, w którym dorośli wykorzystują fakt zaangażowania młodych ludzi, aby nadać działaniom rangę szczególnie ważnych, także w szerszym aspekcie edukacyjnym, czy społecznym.
  • 3 (Tokenism) - Pozorowanie - stan, w którym dorośli podejmują jedynie pobieżne lub symboliczne wysiłki w celu zaangażowania młodych ludzi. W konsekwencji obszar, w którym  decyzje (wybory) uczniów-studentów są uwzględniane jest niewielki lub symboliczny. Nadal młodzi ludzie mają jedynie pozory świadomości bycia podmiotem działań edukacyjnych.
  • 4 (Assigned but informed) - Dysponowanie - sytuacja, w której młodym ludziom przypisuje się określone role i informuje się o tym, jak i dlaczego są angażowani w procesy nauczania-uczenia się. Jednocześnie oczekuje się, że nie wezmą udziału w kierowaniu lub podejmowaniu decyzji dotyczących przedsięwzięcia edukacyjnego lub ich roli w jego realizacji.
  • 5 (Adult led with student input) - Kierowanie - etap, w którym dorośli autorytarnie kierują działaniami młodych ludzi. Z uczniami-studentami konsultuje się sprawy kluczowe dla realizowanych przedsięwzięć edukacyjnych i informuje o podjętych decyzjach. Jednak to dorośli są odpowiedzialni za prowadzenie i moderowanie dialogu z młodymi ludźmi oraz podejmowanie finalnych decyzji.
  • 6 (Shared decision making, adult led) - Współkierowanie - stan, w którym kluczowe decyzje w procesach nauczania-uczenia się podejmowane są wspólnie przez dorosłych oraz uczniów-studentów. Młodzi ludzie są częścią procesu decyzyjnego w trakcie realizacji działań, jednak przedsięwzięcia są prowadzone i inicjowane przez dorosłych.
  • 7 (Young people-initiated and directed) - Inicjowanie - sytuacja, w której młodzi ludzie inicjują i kierują przedsięwzięciami edukacyjnymi przy wsparciu dorosłych. Teraz to dorośli są konsultowani i mogą wskazać, czy doradzić przy podejmowaniu decyzji, ale ostatecznie wszystkie decyzje podejmują uczniowie-studenci.
  • 8 (Young people-initiated, shared decisions with adults) - Współodpowiedzialność - etap, w którym młodzi ludzie inicjują procesy nauczania-uczenia się, a decyzje podejmowane są wspólnie przez młodych ludzi i dorosłych. Animowanie i prowadzenie działań edukacyjnych to równoprawne partnerstwo między młodymi ludźmi i dorosłymi.

Jestem świadom, że nawet najbardziej przemyślany i precyzyjnie opisany model to tylko początek drogi do budowania społeczności uczących się. Kluczowym elementem odpowiedzialnego uczenia się przez całe życie jest dialog i świadomość celu. Rozwój tożsamości i poczucia przynależności do społeczeństwa uczącego się może mieć miejsce tylko wówczas, gdy nasi uczniowie-studenci są podmiotem działań edukacyjnych. Sama podmiotowość jednak nie wystarczy, potrzeba motywacji, nadziei oraz poczucia własnej skuteczności w kształceniu postawy nacechowanej potrzebą rozwijania indywidualnych zdolności i inteligencji. Naszym wspólnym działaniom musi towarzyszyć poczucie celu - młodzi ludzie POWINNI rozkwitać i rozwijać się w społeczeństwie.

[1] OECD (2018), The Future of Education and Skills: Education 2030. Position paper

[2] Hart, R. (1997), Children’s Participation: The Theory and Practice of Involving Young Citizens in Community Development and Environmental Care, Routledge

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz